Amrita Pritam
(August 31, 1919 – October 31, 2005)
Amrita Pritam was a Punjabi writer. She is considered the first prominent woman Punjabi poet, novelist, and essayist. When the former British India was partitioned into the independent states of India and Pakistan, she migrated to India in 1947.
Formative Years
Amrita Pritam was born in 1919 in Gujranwala, Punjab, now in Pakistan, the only child of a school teacher and a poet. Her father was a pracharak -- a preacher of the Sikh faith. Amrita's mother died when she was eleven. Soon after, she and her father moved to Lahore. Confronting adult responsibilities, she began to write at an early age. Her first collection was published when she was only sixteen years old, the year she married Pritam Singh, an editor to whom she was engaged in early childhood.
Partition and Her Poem - Aj Aakhaan Waris Shah Noo
Some one million Muslims, Hindus and Sikhs died from communal violence that followed the partition of India in 1947. Amrita Pritam then moved to New Delhi. Her anguish was expressed in her poem, "Aaj Aakhaan Waris Shah Noo", addressed to the Sufi poet Waris Shah, author of the tragic saga of Heer and Ranjah, the Punjabi national epic:
ਅਜ ਆਖਾਂ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਕਿਤੋਂ ਕਬਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬੋਲ।
ਤੇ ਅਜ ਕਿਤਾਬੇ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਕੋਈ ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਫੋਲ।
ਇਕ ਰੋਈ ਸੀ ਧੀ ਪੰਜਾਬ ਦ ਤੂ ਲਿਖ ਲਿਖ ਮਾਰੇ ਵੈਣ
ਅਜ ਲਖਾਂ ਧੀਆਂ ਰੌਂਦੀਆਂ ਤੇਨੂ ਵਾਰਸਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਕਹਿਣ:
ਵੇ ਦਰਦਮਂ ਦਾਂ ਦਿਆ ਦਰਦੀਆ ਉਠ ਆਪਣਾ ਪੰਜਾਬ।
ਅਜ ਬੇਲੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵਿਛੀਆਂ ਤੇ ਲਹੂ ਦੀ ਭਰੀ ਚਨਾਬ
ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੰਜਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਦਿਤੀ ਜ਼ੀਹਰ ਰਲਾ
ਤੇ ਉਨਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਧਰਤ ਨੂੰ ਦਿਤਾ ਪਾਣੀ ਲਾ
ਇਸ ਜ਼ਰਖੇਜ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਲੰ ਲੰ ਛਟਿਆ ਜ਼ੀਹਰ
ਗਿਠ ਗਿਠ ਚੜਰੀਆਂ ਲਾਲੀਆਂ ਛਟ ਛਟ ਚੜਿਆ ਕਹਿਰ
ਵਿਹ ਵਲਿਸੀ ਵਾ ਫਿਰ ਵਣ ਵਣ ਵਗੀ ਜਾ
ੳਹਨੋ ਹਰ ਇਕ ਵਾਂਸ ਦੀ ਵੰਝਣੀ ਦਿਤੀ ਨਾਗ ਬਣਾ
ਪਹਿਲਾ ਡੰਗ ਮਦਾਰੀਆਂ ਮੰਤਰ ਗਝ ਗਆਚ
ਦੂਜੇ ਡੰਗ ਦੀ ਲਗ ਗਈ ਜਣੇ ਖਣੇ ਨੂੰ ਲਾਗ
ਲਾਗਾਂ ਕੀਲੇ ਲੋਕ-ਮੂੰਹ ਬਸ ਫਿਰ ਡੰਗ ਹੀ ਡੰਗ
ਪਲੌ ਪਲੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੀਲੇ ਪੈ ਗਝ ਅੰਗ।
ਗਲਿੳਂ ਟਟੇ ਗੀਤ ਫਿਰ ਤਰਕਲਿਉਂ ਟਟੀ ਤੰਦ
ਤਰਿੰਜਣੋਂ ਟਟੀਆੰ ਸਹੇਲੀਆਂ ਚਰਖੜੇ ਘੂਕਰ ਬੰਦ
ਸਣੇ ਸੇਜ ਦੇ ਬੇੜੀਆਂ ਲਡਣ ਦਿੀਆਂ ਰੋੜਰ
ਸਣੇ ਡਾਲੀਆਂ ਪੀਂਘ ਅਜ ਪਿਪਲਾਂ ਦਿਤੀ ਤੋੜ
ਜਿਥੇ ਵਜਦੀ ਸੀ ਫੂਕ ਪਿਆਰ ਦੀ ਵੇ ਉਹ ਵੰਝਲੀ ਗਈ ਗੳਾਚ
ਦੇ ਸਭ ਵੀਰ ਅਜ ਭਲ ਗਝ ਉਹਦੀ ਜਾਚ
ਧਰਤੀ ਤੇ ਲਹੂ ਵਸਿਆ ਕਬਰਾਂ ਪਈਆਂ ਚੋਣ
ਪਰੀਤ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਹਜ਼ਾਦੀਆਂ ਅਜ ਵਿਚ ਮਜ਼ਾਰਾਂ ਰੋਣ
ਅਜ ਮਭੇ ਕੈਦੋ ਬਣ ਗਝ ਹਸਨ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਚੋਰ
ਅਜ ਕਿਥੋੰ ਲਿਆਈਝ ਲਭ ਕੇ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਇਕ ਹੋਰ
ਅਜ ਆਖਾਂ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਕਿਤੋਂ ਕਬਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬੋਲ।
ਤੇ ਅਜ ਕਿਤਾਬੇ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਕੋਈ ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਫੋਲ।
aj aakhan Waris Shah nun, kiton kabraan vichchon bol,
te aj kitab-e-ishq daa koi agla varka phol
ik roi si dhi Punjab di, tun likh likh maare vaen,
aj lakhaan dhian rondian, tainun Waris Shah nun kaehn
uth dardmandaan dia dardia, uth takk apna Punjab
aj bele lashaan bichhiaan te lahu di bhari Chenab
kise panjan panian vichch ditti zehr ralaa
te unhaan paniian dharat nun ditta paani laa
is zarkhez zamin de lun lun phuttia zehr
gitth gitth charhiaan laalian fut fut charhiaa qehr
veh vallissi vha pher, van van vaggi jaa,
ohne har ik vans di vanjhali ditti naag banaa
pehlaa dang madaarian, mantar gaye guaach,
dooje dang di lagg gayi, jane khane nun laag
laagaan kile lok munh, bus phir dang hi dang,
palo pali Punjaab de, neele pae gaye ang
gale`on tutt`e geet phir, takaleon tuttii tand,
trinjanon tuttiaan saheliaan, charakhrre ghukar band
sane sej de beriaan, Luddan dittiaan rohr,
sane daliaan peengh aj, piplaan dittii tor
jitthe vajdi si phuuk pyaar di, ve oh vanjhali gayi guaach
Raanjhe de sab veer aj, bhul gaye uhadi jaach
dharti te lahoo varsiya, kabraan paiaan choan,
preet diaan shaahzaadiaan, aaj vichch mazaaraan roan
aj sabbhe Kaido` ban gaye, husn, ishq de chor
aj kitthon liaaiye labbh ke Waris Shah ik hor
aj aakhan Waris Shah nun, kiton kabraan vichchon bol,
te aj kitaab-e-ishq da, koi aglaa varka phol